มองผ่านเลนส์ #11 : ปอยส่างลอง

[LightHouse]

        โฉบไปเฉี่ยวมาแถวแม่ฮ่องสอนหลายครั้งหลายคราแต่ไม่มีสักหนที่จะมาเหมาะเจาะลงวันกับงานบุญ "ปอยส่างลอง" สักครั้ง งานใหญ่ๆที่ป่าวประกาศเป็นเรื่องเป็นราวถือเป็นงานประจำปีก็ต้องที่ แม่ฮ่องสอน นี่หละ แต่ด้วยที่จังหวะเวลาการจัดงานมักจะใกล้กับวันหยุดยาวปีใหม่ไทย การจะบวกเพิ่มวันหยุดของ ปอยส่างลองเข้าไปด้วย จะเป็นการยากลำบากกับมนุษย์เงินเดือนอย่างเรามากกก
        แต่ไม่กี่ปีที่ผ่านมามีการริเริ่มจัดงานประเพณี ปอยส่างลอง กันหลายพื้นที่มากขึ้น เปิดโอาสให้เราๆได้สัมผัสงานบุญของชาวไทใหญ่ได้สะดวกขึ้น
        ไปเที่ยวงาน บุญบั้งไฟ ต้องไปที่ "ยโสธร" ทั้งๆที่จังหวัดอื่นๆแถบอิสาน เขาก็มีงานบุญบั้งไฟแสน บั้งไฟล้าน จุดกันฟ้าถล่มโคลนกระจาย แต่ก็ถือกันว่า "ยังไม่ถึง" เฉกเช่นเดียวกัน สักวันหนึ่งเราต้องไปร่วมงานบุญ ปอยส่างลอง แห่งเมืองสามหมอกให้ได้ สัก...ครา

        ประวัติความเป็นมาของประเพณีปอยส่างลองมีกล่าวกันไว้หลากหลายตำนานแตกต่างกันไปตามพื้นที่ แต่สาระของการจัดงานปอยส่างลอง คือเพื่อให้บุตรหลานได้มีโอกาสเรียนรู้พระธรรมคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า เป็นการสืบทอดพระพุทธศาสนา และก่อให้เกิดความสามัคคีในหมู่คณะ

[LightHouse]

"ปอยส่างลอง" งานบวชงานบุญสำคัญของพี่น้องชาวไต (ไทใหญ่)

[LightHouse]

ตำนานหนึ่งกล่าวไว้ว่า
เป็นการนำเอาช่วงขณะที่เจ้าชายสิทธัตถะครองกรุงกบิลพัสดุ์ ก่อนสละเพศฆราวาสออกบวชเป็นภิกษุ โดยมุ่งมั่นเพื่อแสวงหาความหลุดพ้น ด้วยเหตุนี้ ชาวไทยใหญ่จึงถือเอาเหตุการณ์นี้เป็นนิมิตหมายอันดี นำบุตรหลานมาแต่งตัวให้มีความหรูหราเช่นกับเจ้าชาย จัดงานฉลองอย่างใหญ่โตประมาณ 2-3 วันแล้วก็บวชเป็นสามเณรต่อไป

[LightHouse]

อีกตำนานกล่าวไว้ว่า
เมื่อครั้งพุทธกาลนั้นพระพุทธเจ้าได้ขึ้นไปโปรดพระมารดาที่สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เมื่อจะเสด็จกลับลงมาเมืองมนุษย์ก็มีเทพสี่ตนเป็นเทวดา 2 ตน นางฟ้า 2 ตนลงตามมาด้วย เพราะอยากเห็นบ้านเมืองมนุษย์มากเนื่องจากว่าคิดว่าบ้านเมืองมนุษย์นั้นต้องสนุกสนานมากเพราะจะมีงานต้อนรับพระมารดาของพระพุทธเจ้า ดังนั้นเทพทั้งสี่จึงได้แต่งกายสวยงามสวมชฎามงกุฎ ฟ้อนรำร่วมกันกับมนุษย์ เพราะฉะนั้นถ้ามีงานปอยส่างลองจึงให้ส่างลองแต่งกายอย่างสวยงาม มีการนำชฎามาสวมใส่ให้แก่ผู้บวชอย่างสวยงามตามที่ตำนานได้กล่าวมาดังข้างต้น

[LightHouse]

วันแรกของปอยส่างลอง หรือชาวบ้านจะเรียกกันว่า "วันเอาส่างลอง" จะเริ่มด้วยขบวนแห่ลูกแก้วซึ่งลูกแก้วก็จะมีการแต่งกายอย่างสวยงามเปรียบเหมือนกับเทวดาตัวน้อยๆ แห่ไปรอบๆเมืองตามถนนหนทางต่างๆ ซึ่งในขบวนแห่ก็จะประกอบไปด้วยเสียงดนตรีอันแสดงถึงความสนุกสนานรื่นเริงจากเครื่องดนตรีของไทใหญ่ ได้แก่ มองเซิง (ฆ้องชุด) ฉาบ และกลองมองเซิง (กลองสองหน้า)

ในอดีตนั้นการแห่ลูกแก้วไปรอบๆเมืองจะให้ลูกแก้วขี่ม้าแต่ปัจจุบันก็เปลี่ยนไปเพราะม้านั้นไม่ได้หากันง่ายๆเหมือนดังเช่นสมัยก่อน ในสมัยปัจจุบันก็จึงแห่ลูกแก้วโดยการให้นั่งเก้าอี้แล้วนำไปใส่หลังรถยนต์แห่ไปรอบเมืองแทน ในขบวนแห่ลูกแก้ว ลูกแก้วแต่ละคนก็จะมีผู้ติดตามซึ่งก็อาจเป็นพ่อ หรือญาติพี่น้องที่เป็นผู้ชาย เพราะลูกแก้วนั่นเขาเปรียบเสมือนเป็นเทวดา ต้องใส่ถุงเท้าสีขาวตลอดทั้ง 3วันที่จัดงาน และห้ามไม่ให้ลูกแก้วได้เหยียบพื้น ดังนั้นเวลาจะไปที่ใดก็ต้องมีคนคอยแบก(ม้าขี่) หรือนำขี่คอไปยังที่ต่างๆ และก็ต้องมีอีกคนหนึ่งทำหน้าที่กางร่มที่มียอดสูงประดับทองกันแดดให้ไม่ให้ลูกแก้วต้องโดนแดดเผา นอกจากนี้ยังมีคนที่ต้องดูแลเพชรพลอยของมีค่าต่าง ๆ ที่ลูกแก้วสวมใส่อยู่ตลอดเวลาเพื่อป้องกันการตกหล่นหรือโดนลักขโมย

จากนั้นเมื่อขบวนแห่รอบเมืองเสร็จสิ้น ก็จะเป็นขบวนแห่ลูกแก้วเหล่านั้นไปเยี่ยมญาติ ๆที่บ้าน หรือบางทีอาจเป็นผู้สูงอายุ ผู้อาวุโส และบุคคลสำคัญๆในชุมชน เพื่อไปทำแสดงความเคารพนับถือ และรับศีลรับพร จากนั้นญาติ ๆ และผู้สูงอายุก็จะใช้ด้ายสีขาวผูกข้อมือให้ลูกแก้วทุกคนเพื่อป้องกันวิญญาณชั่วร้ายต่าง ๆ และบางทีก็จะให้ของกำนัลแก่ลูกแก้วบางคนอาจให้เป็นเงิน บางคนให้ขนม เป็นต้น

[LightHouse]

วันที่สอง หรือ "วันรับแขก" ก็จะมีขบวนแห่คล้ายๆกันกับวันแรกแต่ในวันที่สองนี้ในขบวนแห่จะประกอบด้วยเครื่องสักการะ ธูปเทียนต่างๆ เพื่อถวายพระพุทธ และเครื่องจตุปัจจัยถวายพระสงฆ์ ในช่วงเย็น หลังจากที่ลูกแก้วรับประทานอาหารแล้วเสร็จ ก็จะมีพิธีทำขวัญและการสวดคำขวัญ เพื่อเตรียมตัวให้ลูกแก้วซึ่งจะเข้ารับการบรรพชาในวันรุ่งขึ้น โดยผู้นำที่ประกอบพิธีก็จะเป็นผู้อาวุโสที่ศรัทธาวัดทุกคนให้ความเคารพนับถือ

[LightHouse]

วันสุดท้าย คือ "วันบวช" พิธีของวันนี้จะเริ่มด้วยการนำลูกแก้วไปยังวัด พอถึงวัด ลูกแก้วทั้งหมดก็จะกล่าวขออนุญาตเพื่อทำการบรรพชาจากพระผู้ใหญ่ เมื่อท่านได้อนุญาต ลูกแก้วก็จะพร้อมกันกล่าวคำปฏิญาณตน และอาราธนาศีล แล้วจึงเปลี่ยนเครื่องแต่งกายจากชุดเสื้อผ้าส่างลองที่สวยงามมาเป็นผ้ากาสาวพัตร์สีเหลือง และเป็นก็สามเณรอย่างสมบูรณ์ โดยอาจจะอยู่หลายเดือนเพราะว่าเป็นช่วงปิดเทอมหรืออยู่ 2-3 อาทิตย์ก็ได้

[LightHouse]

 

[LightHouse]